پاسخهای مقام معظم رهبری و بعضی مراجع به سؤالاتی در خصوص رؤیت هلال
سرویس علوم و معارف اسلامی مفید نیوز بر آن شد تا در آستانه ی این عید بزرگ نظر مقام معظم رهبری و بعضی از مراجع را درمرد رویت هلال در اختیار شما مخاطین محترم قرار دهد.
تاریخ: ۱۷ شهريور ۱۳۸۹
هر ساله به تدریج وقتی ماه مبارک رمضان به آخرین روزها می رسد، از سویی ناخوشی وداع با این ماه عزیز، مؤمنان خداجوی را حزن آلود می کند و از سویی دیگر انتظار رسیدن عید بزرگ فطر که جشن مهر تأیید الهی بر یک ماه بندگی و طاعت پرهیزگاران می باشد، شادی و نشاط را در کالبد روزه داران می دمد.
اما در این میان بحث اعلام عید هم سخنی است که جذابیت خاص خود را دارد و صد البته با وجود گروه های متعدد استهلال که زیر نظر دفتر مقام معظم رهبری، فعالیت می کنند، دغدغه ها و نگرانی ها در این خصوص به نحو چشمگیری کاسته شده است؛ چرا که این هیأت با استفاده از پر سابقه ترین و معروف ترین دانشمندان حوزه نجوم و رصد، نه تنها در ماه مبارک رمضان بلکه هر ماهه مشغول به رصد ماه های نو می باشند
سرویس علوم و معارف اسلامی مفید نیوز بر آن شد تا در آستانه ی این عید بزرگ نظر مقام معظم رهبری و بعضی از مراجع را درمرد رویت هلال در اختیار شما مخاطین محترم قرار دهد.
و اینک استفتائات مورد نظر و پاسخ های معظم له در مورد «رؤيت هلال»
س 834: همانطور که مى‌دانيد، وضعيت هلال در آخر يا اول ماه به يکى از حالت‌هاى زير است:
1. غروب هلال قبل از غروب خورشيد باشد.
2. غروب هلال مقارن با غروب خورشيد باشد.
3. غروب هلال بعد از غروب خورشيد باشد.
لطفاً بيان فرماييد کدام يک از حالات سه گانه فوق را مى‌توان براى تعيين اول ماه به حساب آورد؟
ج: در هر سه فرض، رؤيت هلال براى اثبات حلول ماه قمرى جديد از شبى که پس از رؤيت است کفايت مى‌کند.
س 835: آيا رؤيت تصوير هلال ماه با استفاده از دوربين CCD و انعکاس نور و بازخوانى اطلاعات ضبط شده توسط رايانه، براى اثبات اول ماه کفايت مى‌کند؟
ج: رؤيت با وسيله، فرقى با رؤيت به طريق عادى ندارد و معتبر است. ملاک آن است که عنوان رؤيت محفوظ باشد. پس رؤيت با چشم و با عينک و با تلسکوپ محکوم به حکم واحدند. اما در مورد انعکاس به رايانه که درآن صدق عنوان رؤيت معلوم نيست محل اشکال است.
س 836: اگر هلال ماه شوال در يک شهر ديده نشود، ولى تلويزيون و راديو از حلول آن خبر دهند، آيا کافى است يا تحقيق بيشترى واجب است؟
ج: اگر مفيد اطمينان به ثبوت هلال گردد يا صدور حکم به هلال از طرف ولى فقيه باشد، کافى است و نيازى به تحقيق نيست.
س 837: اگر تعيين اول ماه رمضان و عيد سعيد فطر به علت عدم امکان رؤيت هلال اول ماه به سبب وجود ابر در آسمان يا اسباب ديگر، ممکن نباشد و سى روز ماه شعبان يا ماه رمضان کامل نشده باشد، آيا براى ما که در ژاپن زندگى مىکنيم، جايز است که به افق ايران عمل کرده و يا به تقويم اعتماد کنيم؟ وظيفه ما چيست؟
ج: اگر اول ماه از طريق رؤيت هلال حتى در افق شهرهاى مجاورى که اتحاد افق دارند، و يا از طريق شهادت دو فرد عادل و يا از طريق حکم حاکم ثابت نشود، بايد احتياط کرد تا اول ماه ثابت شود.
س 838: آيا اتحاد افق در رؤيت هلال شرط است يا خير؟
ج: بلى شرط است.
س 839: مقصود از اتحاد افق چيست؟
ج: منظور از آن، شهرهايى است که از جهت احتمال رؤيت و عدم احتمال رؤيت هلال يکسان باشند.
س 840: اگر روز بيست و نهم ماه در تهران و خراسان عيد باشد، آيا براى افرادى هم که در شهرى مانند بوشهر مقيم هستند، جايز است افطار کنند؟ با توجه به اينکه افق تهران و خراسان با افق بوشهر يکى نيست.
ج: به‌طور کلّى اگر اختلاف بين افق دو شهر به مقدارى باشد که با فرض رؤيت هلال در يکى، هلال در ديگرى قابل رؤيت نباشد، رؤيت آن در شهرهاى غربى براى مردم شهرهاى شرقى که احتمال رؤيت در آن به‌طور قطع و يقين منتفى باشد، کفايت نمى‌کند.
س 841: اگر بين علماى يک شهر راجع به ثبوت هلال يا عدم آن اختلاف رخ دهد و عدالت آنها هم نزد مکلّف ثابت بوده و به دقت همه آنها در استدلال خود مطمئن باشد، وظيفه واجب مکلّف چيست؟
ج: اگر اختلاف دو بيّنه به‌صورت نفى و اثبات باشد، يعنى يکى مدعى ثبوت هلال و ديگرى مدعى عدم ثبوت آن باشد، اين اختلاف موجب تعارض دو بينه و تساقط هر دو است، و وظيفه مکلّف اين است که هر دو نظر را کنار گذاشته و درباره افطار کردن يا روزه گرفتن به آنچه که مقتضاى اصل است، عمل نمايد. ولى اگر بين ثبوت هلال و عدم علم به ثبوت آن اختلاف داشته باشند، به اين صورت که بعضى از آنها مدعى رؤيت هلال باشند و بعضى ديگر مدعى عدم مشاهده آن، قول کسانى که مدعى رؤيت هلال هستند، در صورت عادل بودن، حجت شرعى براى مکلّف است و بايد از آن متابعت کند، و همچنين اگر حاکم شرعى حکم به ثبوت هلال نمايد، حکم وى حجت شرعى براى همه مکلفين است و بايد از آن پيروى کنند.
س 842: اگر شخصى هلال ماه را ببيند و بداند که رؤيت هلال براى حاکم شرع شهر او به هر علتى ممکن نيست، آيا او مکلّف است که رؤيت هلال را به حاکم اطلاع دهد؟
ج: اعلام بر او واجب نيست مگر آنکه ترک آن مفسده داشته باشد.
س 843: همانگونه که مى‌دانيد اکثر فقهاى بزرگوار پنج راه براى ثبوت اول ماه شوال در رسالههاى عمليه خود بيان کردهاند که ثبوت نزد حاکم شرع در ضمن آنها نيست، بنا بر اين چگونه بيشتر مؤمنين به مجرد ثبوت اول ماه شوال نزد مراجع، روزه خود را افطار مىکنند؟ شخصى که از اين راه اطمينان به ثبوت هلال پيدا نمى‌کند، چه تکليفى دارد؟
ج: تا حاکم حکم به رؤيت هلال نکرده، مجرد ثبوت هلال نزد او، براى تبعيّت ديگران از وى کافى نيست، مگر آنکه اطمينان به ثبوت هلال حاصل نمايند.
س 844: اگر ولى امر مسلمين حکم نمايد که فردا عيد است و راديو و تلويزيون اعلام کنند که هلال در چند شهر ديده شده است، آيا عيد براى تمامى نواحى کشور ثابت مىشود يا فقط براى شهرهايى که ماه در آنها ديده شده و شهرهاى هم افق با آنها، ثابت مىگردد؟
ج: اگر حکم حاکم شامل همه کشور باشد، حکم او شرعاً براى همه شهرها معتبر است.
س 845: آيا کوچکى هلال و باريک بودن و اتصاف آن به خصوصيات هلال شب اول، دليل بر اين محسوب مىشود که شب قبل شب اول ماه نبوده، بلکه شب سىام ماه قبلى بوده است؟ اگر عيد براى شخصى ثابت شود و از اين راه يقين پيدا کند که روز قبل عيد نبوده، آيا قضاى روزه روز سىام ماه رمضان را بايد به جا آورد؟
ج: مجرد کوچکى و پائين بودن هلال يا بزرگى و بالا بودن و يا پهن يا باريک بودن آن دليل شرعى شب اول يا دوم بودن نيست، ولى اگر مکلّف از آن علم به چيزى پيدا کند بايد به مقتضاى علم خود در اين زمينه عمل نمايد.
س 846: آيا استناد به شبى که در آن ماه به‌صورت قرص کامل است (شب چهاردهم) و اعتبار آن به عنوان دليل براى محاسبه اول ماه جايز است تا از اين راه وضعيت يوم الشک معلوم شود که مثلاً روز سى ام ماه رمضان است و احکام روز ماه رمضان بر آن مترتب شود، مثلاً بر کسى که اين روز را بر اساس بيّنه روزه نگرفته، حکم به وجوب قضاى روزه شود و کسى هم که به دليل استصحاب بقاى ماه رمضان روزه گرفته، برىء الذمّه باشد؟
ج: امر مذکور حجت شرعى بر آنچه ذکر شد، نيست، ولى اگر مفيد علم به چيزى براى مکلّف باشد، واجب است که طبق آن عمل نمايد.
س 847: آيا استهلال در اول هر ماه واجب کفايى است يا احتياط واجب؟
ج: استهلال فى‌نفسه واجب شرعى نيست.
س 848: آيا اول ماه مبارک رمضان و آخر آن با رؤيت هلال ثابت مىشود يا با تقويم، هرچند ماه شعبان سى روز نباشد؟
ج: اول يا آخر ماه رمضان با رؤيت شخص مکلّف يا با شهادت دو فرد عادل يا با شهرتى که مفيد علم است يا با گذشت سى روز و يا به وسيله حکم حاکم ثابت مىشود.
س 849: اگر تبعيت از اعلام رؤيت هلال توسط يک دولت جايز شد، و آن اعلام معيارى علمى براى ثبوت هلال سرزمين‌هاى ديگر را تشکيل دهد، آيا اسلامى بودن آن حکومت شرط است، يا اينکه عمل به آن حتى اگر حکومت ظالم و فاجر هم باشد، ممکن است؟
ج: ملاک در اين مورد، حصول اطمينان به رؤيت در منطقهاى است که نسبت به مکلّف کافى محسوب مىشود.
.
بر همین اساس نظر مصرح مرجع بزرگوار تقلید حضرت آیةالله حاج آقا مجتبی تهرانی را در این مورد، به شرح زیر می آوریم:
با توجه به استفتاء مکرّر مقلّدین ارجمند (أیّدهماللهتعالی) در خصوص راههای اثبات شرعی اوّل ماه، فتاوای فقهی حضرت آیت الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی در این خصوص که در متن رساله توضیحالمسائل معظّمله نیز موجود است به شرح ذیل اعلام میگردد:
مسأله 1786 ـ اوّل ماه به پنج چيز ثابت مىشود:
اوّل آنكه خود انسان ماه را ببيند.
دوم، عدّهاى كه از گفته آنان يقين پيدا شود، بگويند ماه را ديدهايم و همچنين است هر چيزى كه به واسطه آن يقين پيدا شود.
سوم، دو مرد عادل بگويند كه در شب ماه را ديدهايم؛ ولى اگر صفت ماه را بر خلاف يكديگر بگويند، يا شهادتشان خلاف واقع باشد مثل اين كه بگويند داخل دائره ماه طرف افق بود، اوّل ماه ثابت نمىشود. امّا اگر در تشخيص بعض خصوصيات اختلاف داشته باشند مثل آنكه يكى بگويد ماه بلند بود و ديگرى بگويد نبود، به گفته آنان اوّل ماه ثابت مىشود.
چهارم، سى روز از اوّل ماه شعبان بگذرد كه به واسطه آن، اوّل ماه رمضان ثابت مىشود و سى روز از اوّل رمضان بگذرد كه به واسطه آن، اوّل ماه شوّال ثابت مىشود.
پنجم، حاكم شرع حكم كند كه اول ماه است.
مسأله 1787 ـ در اينجا چند مسأله است:
اوّل: اگر حاكم شرع حكم كند كه اوّل ماه است، اين حكم براى همگان حجّت است و كسانى هم كه از او تقليد نمىكنند، حتّى مجتهدين ديگر بايد به حكم او عمل نمايند، ولى كسى كه مىداند حاكم شرع اشتباه كرده نمىتواند به حكم او عمل نمايد.
دوم: اگر اوّل ماه براى مجتهدى ثابت شود، ثبوت ماه نزد آن مجتهد فقط براى خود او حجّت است و براى ديگران حتّى مقلّدين آن مجتهد حجت نيست.
سوم: اگر از ثبوت اوّل ماه نزد مجتهدى براى ديگران و يا مقلّد او يقين به اوّل ماه حاصل شود، يقين ديگران و مقلّد او به اوّل ماه براى آنها حجت است؛ نه آنكه ثبوت ماه نزد مجتهد براى آنان حجّت باشد؛ و رابطهاى بين تقليد و ثبوت ماه نزد مجتهد نيست.
چهارم: در صورت شك يا ظنّ به خلاف حكم حاكم شرع، بايد به حكم حاكم شرع عمل شود و آن حكم حجّت است مگر آنكه يقين بر خلاف آن داشته باشند.
پنجم: اگر حاكم شرع حكم كند به اوّل ماه رمضان، كسى كه يقين بر خلاف حكم حاكم شرع ندارد اگر آن روز را روزه نگيرد و افطار كند، قضا و كفاره ـ در صورتى كه مفطر كفاره داشته باشد ـ بر او واجب مىشود.
ششم: اگر حاكم شرع حكم كند به اوّل ماه شوّال، كسى كه يقين بر خلاف آن ندارد اگر آن روز را روزه بگيرد روزه او حرام است.
هفتم: اگر براى مجتهدى اوّل ماه ثابت شود، اگر اعلام ثبوت ماه و اشاعه آن موجب اختلاف و تفرقه بين مسلمين و وَهن به اسلام شود، و يا موجب تضعيف نظام اسلامى شود اعلام و اشاعه آن جائز نيست.
هشتم: اگر هلال ماه با ابزار و وسايل جديد رؤيت شود، چنانچه آن وسايل تقويت كننده ديده بيننده باشد و يا موانع ديد را بر طرف كند اشكال ندارد و اوّل ماه ثابت مىشود، ولى اگر تصرف در مريى محسوب شود مثلاً طورى تصرف كند كه هلال ماه را كه پايينتر از افق است بالا نشان دهد تا رؤيت شود اين رؤيت حجّت نيست.
|
